પ્રેમચંદ શર્મા, જેઓ ઉત્તરાખંડના પર્વતીય વિસ્તાર જૌનસાર-બાવર ના નાના ગામ અટાલમાં જન્મેલા છે, તેમની સફર માત્ર પાંચમી ધોરણ સુધીની તાલીમથી શરૂ થઇ અને પછી તેમણે પોતાની મહેનતથી પદ્મશ્રી સુધીનું ગૌરવ પ્રાપ્ત કર્યું. તેમનું જીવન એ સાબિત કરે છે કે જો કોઈને મહેનત અને પ્રગતિશીલ વિચારસરણી હોય, તો તે નાની શરૂઆતથી પણ ઊંચા સ્તરે પહોંચી શકે છે.
ખેતી અને બાગાયતી ક્ષેત્રમાં પ્રગતિ
પ્રેમચંદ શર્માએ હંમેશા ખેતીને પરંપરાગત રીતે કરતાં જુદી રીતે આકાર આપી. તેમણે 1994માં નવી પદ્ધતિથી અનારની જૈવિક ખેતી શરૂ કરી, અને તે સફળ નીવડી. અનારની ખેતીથી પ્રેરણા લઈને તેમણે બીજા ખેડૂતોને પણ નવીન પદ્ધતિઓ શીખવા માટે પ્રોત્સાહિત કર્યા.
તેમણે ડ્રિપ સિંચાઈ અને સ્પ્રિન્કલર સિસ્ટમનો ઉપયોગ કરીને પાણીના યોગ્ય સંચાલનનો અમલ કર્યો, જેનાથી ફસલની ગુણવત્તામાં નોંધપાત્ર વધારો થયો. આ નવીનતા પાછળનું કારણ તેમનું વૈજ્ઞાનિક દ્રષ્ટિકોણ છે, જેના કારણે પર્વતીય વિસ્તારોમાં પણ ખેતીમાં મોટી સફળતા મળી.
જૈવિક-હાઈટેક ખેતીનો મોડેલ
તેમણે ‘જૈવિક-હાઈટેક’ મોડેલને વિકસાવીને ખેતીને વધુ નફાકારક અને કાર્યક્ષમ બનાવવાનો પ્રયાસ કર્યો. આ મોડેલમાં પર્યાવરણને અનુકૂળ પદ્ધતિઓનો ઉપયોગ કરવો અને ખેતીમાં વૈજ્ઞાનિક વિધિઓનો અમલ કરવો હેતુ રાખવામાં આવ્યો છે. આ મોડેલથી નફાકારક પાકનું ઉત્પાદન વધ્યું અને બજારમાં આ પાકોની માંગ પણ વધી.
ગ્રામ્ય વિસ્તારોમાં નવી રાહ
2013માં, પ્રેમચંદ શર્માએ ‘ફળ અને શાકભાજી ઉત્પાદક સમિતિ’ બનાવી અને લગભગ 200 ખેડૂતોને એકત્ર કરીને તેમને પ્રગતિશીલ ખેતી માટે માર્ગદર્શન આપ્યું. તેમણે ખેડૂતોને નકદી પાકો ઉગાડવા પ્રોત્સાહન આપ્યું, જેના દ્વારા નાના ખેડુતો પણ આર્થિક રીતે મજબૂત બન્યા.
તેમણે ખેડુતોને જૈવિક ખેતીનું મહત્વ સમજાવ્યું અને પોતાના ગામના અર્થતંત્રમાં સુધારો લાવવાના પ્રયાસો કર્યા.
પરંપરાગત ખેતીથી હટીને નવી શરૂઆત
પ્રેમચંદ શર્માને શરુઆતમાં પરંપરાગત ખેતીમાં સંતોષકારક પરિણામો ન મળતા, તેમણે નવું કરવાનો નક્કી કર્યુ. તેમણે અનારની ખેતી માટે અન્ય રાજ્યોમાં શીખવા માટે વિઝિટ્સ કર્યા અને નવું શીખીને તેઓએ પોતાના ગામમાં એનો પ્રયોગ કર્યો. તેમના નોકરીયુક્ત નિદાનને કારણે પર્વતીય વિસ્તારોમાં એક નવી ઊર્જા આવી.
સંચાલન અને નેતૃત્વ કળા
તેમણે 1984થી 1998 સુધી પંચાયતના ઉપપ્રમુખ અને પ્રમુખ તરીકેની સેવાઓ આપી, જેમાં તેમણે ગામમાં પ્રગતિશીલ ખેતીના વિકાસ માટે મોટી ભૂમિકા ભજવી. આ કાર્યકાળ દરમિયાન તેઓએ ખેતીમાં નવીનતાનો અમલ કર્યો અને તેના ફળરૂપે અનેક ગામોનું જીવન બદલાયું.
સંઘર્ષ અને સન્માન
પ્રેમચંદ શર્માનો જીવનસંગર્ષ નાનપણથી શરૂ થયો હતો. જ્યારે તેમનાં પિતા નંદિત થયા, ત્યારે તેમના પર આખા ખેતરનું ભારણ આવ્યું. તેમ છતાં, તેમણે વિજ્ઞાન અને ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરીને ખેતીમાં ક્રાંતિ લાવવી શરૂ કરી.
તેમના આ પ્રદાનને માન્યતા આપીને તેમને અનેક પુરસ્કારો મળ્યા છે, જેમાં 2021માં મળેલ પદ્મશ્રી પુરસ્કાર ખૂબજ મહત્વપૂર્ણ છે.
ભવિષ્ય માટે વિઝન
તેમની ઇચ્છા છે કે અન્ય ખેડુતો પણ તેમની ‘જૈવિક-હાઈટેક’ મોડેલ અપનાવે અને પોતાના ગામમાં રહીને જ નફાકારક ખેતી કરીને પોતાનું જીવન સુઘર બનાવે. તે ઇચ્છે છે કે ગ્રામ્ય વિસ્તારોની આર્થિક સ્થિતિ મજબૂત બને, જેથી લોકો ને શહેરોમાં જવાની જરૂર ન રહે.
પર્વતીય ખેડૂતો માટે ઉદાહરણ
પ્રેમચંદ શર્માનું જીવન દરેક ખેડુત માટે પ્રેરણાસ્વરૂપ છે. તે દર્શાવે છે કે જો મહેનત અને એકદમ પ્રતિબદ્ધતા હોય, તો સીમિત સંસાધનો અને આટલું ઓછું શિક્ષણ હોવા છતાં સફળતા મેળવી શકાય.
